พระเมธีธรรมาจารย์ (ท่านเจ้าคุณประสาร จนฺทสาโร) กล่าวถึงวันสารทไทยว่า วันสารทวันนี้ขึ้น 15 ค่ำ เดือน 10 เป็นวันพระคติความเชื่อสืบต่อกันมาช้านานว่า บรรพบุรุษญาติพี่น้องที่ล่วงลับไปแล้วจะถูกปล่อยมารับเอาส่วนบุญส่วนกุศลที่ผู้ยังมีชีวิตอยู่อุทิศไปให้ วันพระ “วันสารท” วันนี้พระสงฆ์สามเณรทั้งประเทศและวัดไทยทั่วโลกจึงมีศาสนกิจสำคัญภายในวัดเพื่อโปรดญาติโยมในการทำบุญ บำเพ็ญกุศลอันเป็นการแสดงออกถึงความกตัญญูกตเวทีในครั้งนี้
พระโพธิญาณเถร (หลวงปู่ชา สุภทฺโท)แห่งวัดหนองป่าพง จ.อุบลราชธานี ได้เทศนาโปรดญาติโยมในงานบุญข้าวสาก(อีสาน) เมื่อหลายปีก่อนว่า เป็นอุบายให้ชาวพุทธได้ทำบุญ ทำกุศล ถ้าผู้ล่วงลับไปแล้วกว่าจะถูกปล่อยออกมารับเอาส่วนบุญที่มีผู้อุทิศไปให้แบบนั้น จะไหวเหรอ เพราะความเชื่อทำนองนี้ในภาคอีสานปีหนึ่งมีสองครั้งคือ ประเพณีคือบุญข้าวประดับดิน (เมื่อวันพระใหญ่ที่ผ่านมา) และบุญข้าวสากแปลว่า ในปีหนึ่งวิญญาณภูตผีปีศาจเหล่านี้ถูกปล่อยออกมาแค่สองครั้งเท่านั้นเอง
และความเชื่อของพี่น้องชาวอีสานในปัจจุบันนี้ก็สะท้อนออกมาในรูปแบบของศิลปวัฒนธรรม เช่น หมอลำ ลำกลอน ลำซิ่ง และแม้กระทั่งเทศน์แหล่ก็ปรากฏออกให้เห็นมากมายในรูปแบบที่เรียกว่า “การเรียกวิญญาณ” เป็นการลำ การแหล่ และการร้องทำนองเศร้าสลดหดหู่ในการเรียกวิญญาณของบรรพบุรุษผู้ที่ล่วงลับไปแล้วให้มารับเอาส่วนบุญคือ “ข้าวสาก” ที่ลูกหลานญาติพี่น้องได้อุทิศไปให้ ส่วนวิญญาณไหนมาแล้วสูญเปล่าคือ “ไม่มีลูกหลานญาติพี่น้องอุทิศไปให้” ก็จะไม่ได้กินอะไรเลย เศร้าและบาปกรรมมากสำหรับลูกหลานที่ไม่ไปทำบุญข้าวสากอุทิศ ในขณะที่บรรพบุรุษของคนอื่นได้กินจนอิ่มหนำสำราญเพราะลูกหลานเขาทำอุทิศไปให้
พระธรรมโกศาจารย์ (พุทธทาสภิกขุ) กล่าวว่า ปัจจุบันเรามีภาษาในทางพระพุทธศาสนาอยู่สองภาษา คือภาษาคน กับภาษาธรรม นัยคือพูดแบบหนึ่งคือการพูดกับคนทั่วไป(ภาษาคน)โดยเฉพาะในสมัยพุทธกาล(ชมภูทวีป) ที่มีผู้คนหลากหลาย หลากหลายทั้งด้านปริมาณ ความเชื่อและแนวปฏิบัติ อีกนัยหนึ่งคือ ภาษาธรรมนั้น มุ่งพูดมุ่งสอนกับคนอีกกลุ่มหนึ่งเพื่อผลอีกอย่างโดยเฉพาะ เช่น การบรรลุธรรม เป็นต้น
อย่างไรก็ตามจะมีความเชื่อ วิธีปฏิบัติแบบไหน อย่างไรก็ตาม วันสารทไทยและวันสารทในทุกภาค ทุกความเชื่อในแต่ละท้องถิ่นของประเทศเราก็ล้วนแต่เป็นกุสโลบายให้เราได้น้อมจิตน้อมใจมาในทางคุณงามความดี กตัญญูรู้คุณ และฝึกฝนอบรมตนตามหลักไตรสิกขาทั้งสิ้น
วันที่ 2 กันยายน 2563
#เจ้าคุณประสาร
